خشخاش

به نام خدا

Papaver Somniferum L.

خانواده:papaveraceae

نام انگلیسی:poppy

منشا:ایران و بخشهایی از آسیا

کاربرد اصلی: درمانی و مخدر

بخش مورد استفاده : قسمت های هوایی

کاربرد ها

خشخاش دارای ترشحات شیری رنگ است و در اثر هوا خشک شده و از میوه های نارس بدیت می آید. مثل سیگار می تواند خاصیت مخدر داشته باشد. این محصول در کشور های ترکیه، هند، ایران(در زمان گذشته.م)،چین و مصر به صورت تجاری تولید می شود(البته الان بزرگترین تولید کننده ی آن افغانستان است.م) و دارای شکل و کیفیت های متفاوت است. در کارخانه ها از آن برای ساختن مورفین، کدئین نارکتین، لاودنچن، پاپاورین و آلکالوئید های دیگر استفاده میشود.منبع مواد مخدر و هروئین نارکوتیک یا دی مورفین است که در بسیاری از کشور ها مصرف آن ممنوع شده است. دانه های آن بدون گل است و به صورت بسته هایی در پخت نان استفاده می شود.این دانه ها منبع خوبی از انرژی هستند و همچنین منبع روغن های خشک می باشند که برای رفع درد ها و صدمات به کار می رود. همچنین در ساختن صابون ، مواد غذایی و سالاد مصرف می شود. در ساختن کیک روغنی برای تغذیه دامها نیز استفاده می شود.در تهیه ی امولسین ها (انواع دانه سفید) و مواد پخت استفاده می گردد. ساقه ی آن به صورت کاه به مصرف می رسد. لسی تین گل خشخاش در غذا ها مصرف دارد. گیاه جوان آن در ایران به صورت سبزی مصرف می شده.گل آن به صورت گسترده در ایالات متحده در تزئینات مصرف می شود اما رشد آن در این کشور غیر قانونی است.

خواص دارویی

از این گیاه به عنوان آنالزسیک، آنودین، آنتی توسیو، آفرودیاسیک، آسترینگنت، باکتری کش، کالماتیز، کارمیناتور، دیمولسنت، امولنت، اکسپکتورانت، هموستات، هیپوتنسیو، هیپنوتیک، نارکورتیک نروین، سداتیو، سودوروفیک، تونیک استفاده می شود و همچنین خشخاش برای درمان اسم، کبودی، صفرا، سرطان، سرماخوردگی، التهاب روده، سرفه، اسهال، سرگیجه، استفراغ، التهاب رکتیک،روماتیسم، گزیدگی مار، اسپاسم ، اسپرماتوریا درد معده، دندان درد، تومور، زخمها و کهیر ها مورد استفاده ی عموم مردم قرار می گیرد. هارت ول رد سال ۷۱-۱۹۶۷آن را در مورد افراد مبتلا به سرطان های پوست، معده، زبان، رحم،کارسینو مای پستانها، پولیپ های گوش، بینی ، واژن، اسکلروسس کبد، طحال و کبد پیشنهاد کرده است. همچنین برای درمان تومور های شکم، مثانه، چشمها، کبد و طحال و بخش خارجی واژن به کار میرود. جوشانده آن در روغن برای رفع تومور های کبد کمک می کند. تنتور آن در زخم ها موثر است. دود گیاه نیز برای در مان سرطان زبان موثر می باشد. کپسول های آن نیز برای در مان سرطان رحم به صورت تزریق مفید است و مصری ها آن را برای حالت شادی مصرف می کردند که ای خاصیت در اورکاردها و بسیاری دیگر از گیاهان و گلها وجود دارد. لبنانی ها گل خشخاش را برای درمان سردرد، دندان درد، سرفه و سایر درد های بدون درمان به کار می بردند. الجزایری ها از آن در فضای خالی دندان استفاده می کردند. ایرانی ها از دانه های آن در خونریزی از بینی استفاده می نمودند. در داروسازی از دانه های آن بعنوان آفرو دیسیاک یا محرک تمایل جنسی، در مان جوش ها، تونیک و از میوه های آن برای حالت خنک کنندگی، تحرک و رفع هذیان استفاده می شود. در رفع التهاب، درد سینه، تب، هیپنوتیک، نارکوتیک و صدمات مغذی موثر است. برای افرادی که بی حسند و کم می خوابند توصیه می شود. سر بازان رومی از آب گل خشخاش به همراه مشروب استفاده می کردند.

ترکیبات آن در دارو سازی بعنوان بر طرف کننده ی درد ها (آلودین)، آنتی پازمودیک، بی خوابی، مخدر، آرام بخش و برای تنگی نفس و کاهش درد ها به کار می رود. مقامات یهودی بیش از ۲۰۰۰ سال قبل از دانه های آن استفاده می کردند و التهاب لوله های ادراری و روده را بر طرف می نمودند.گر چه هروئین و مورفین باعث اعتیاد می شوند، اما در رفع این موارد از آنها استفاده می شده.(استفاده از هروئین را به هیچ صورتی توصیه نمی کنم.م)

شیمی

دانه های آن دارای ۲/۵-۳/۴ میلی گرم رطوبت، ۴/۲۴-۳/۲۲ میلی گرم پروتئین، ۱/۴۹-۵/۴۶ میلی گرم اتر،۳/۱۴-۷/۱۱ میلی گرم نیتروژن آزاد، ۸/۵-۸/۴ میلی گرم فیبر،۶-۶/۵ میلی گرم خاکستر، ۴۵/۱-۳/۱ میلی گرم کلسیم،۸۹/۰- ۷۹/۰ میلی گرم فسفر،۱/۱۱-۵/۸ میلی گرم آهن در هر ۱۰۰گرم و ۱۹۸۱- ۷۴۰میکروگرم تیامین،۱۲۰۳-۷۶۵ میکرو گرم ریبو فلاوین ۱۲۸۰-۸۰۰ میکرو گرم اسید نیکو تینیک در هر ۱۰۰ گرم است.در آن کاروتن وجود ندارد.

مواد معدنی شامل ید به میزان۶ میکرو گرم در کیلو گرم، منگنز ۲۹ میلی گرم در کیلو گرم، مس ۹/ ۲۲میلی گرم در کیلو گرم، منیزیم۶/۱۵ گرم در کیلو گرم، سدیم۳/۰ گرم در کیلو گرم، پتاسیم ۲۵/۵ گرم در کیلو گرم و روی ۱۳۰ میلی گرم در کیلو گرم در دانه ها ی آن می باشد. این دانه ها دارای ۸/۲% لیسیتین ، ۶۲/۱%اسید اکسانیک، ۶/۳-۳% پتو سانس و آلکالوئید های آمفروفی و مخدر و واحد های دیاستاز آنزیمی، امولسیون، لیپاز و نوکلیز می باشد. روغن دانه های آن به میزان ۸۸ واحد غذایی در هر ۱۰۰ کیلو گرم و به میزان ۵/۲۷% پروتئین خام قابل هضم و ۶/۲۵% پروتئین اصلی قابل هضم دارد.در هر ۱۰۰گرم دانه ۵۳۳ کالری انرژی و۸/۶ گرم آب،۱۸ گرم پروتئین،۴۴۷ گرم چربی، ۷/ ۲۳گرم کربوهیدرات، ۳/۶ گرم فیبر، ۸/۶ گرم خاکستر، ۱۴۴۸میلی گرم کلسیم ،۸۴۸میلی گرم فسفر، ۴/۹میلی گرم آهن ۲۱ میلی گرم سدیم، ۷۰۰ میلی گرم پتاسیم و میزان خیلی ناچیز بتا کاروتن، ۹۵/ ۰میلی گرم تیامین،۱۷/۰ میلی گرم ریبوفلاوین و ۹۸/۰میلی گرم نیاسین می باشد.

گیاه شناسی

گیاهی یک ساله یا دو ساله و دارای ۱۵۰- ۵۰ سانتیمتر طول و دارای خار و ساقه به همراه شاخه ها و برگهای زیاد و نیز بخش های دندانه دار به همراه گل ها و ساقه های طولانی است. غنچه های آن به صورت در ابتدا بر روی این ساقه ی بلند به صورت خمیده بوده و در طی رشد به صورت عمودی می شکفند. گلبرگ ها ۸ – ۴ عدد سفید و ارغوانی و گاهی صورتی، بنفش، آبی یا قرمز به طول ۷ – ۵ سانتیمتر می باشند.کاسبرگ ها به طول۲ – ۵/۱ سانتیمتر و میوه به شکل کپسول تخم مرغی شکل بدون کرک به طول ۶ – ۴ و به قطر ۴ – ۵/۳ سانتیمتر ، به همراه ۱۲ – ۸ کلاله ی بدون پایه بوده و دانه های آن روغنی به رنگ سفید، آبی و خاکستری تیره مایل به سیاه است و در تقریبا گرد هستند. در مناطق گرمسیری یا استوایی می توان این دانه ها را در فصل بهار و تابستان جمع آوری نمود.

گیاهک

خشخاش برای هزاران سال است که کشت می شود و از نظر رنگ گلها ، دانه های روغنی و ترکیبات دانه ها دارای تفاوتهایی می باشد. بهترین نوع آن خشخاش سفید و سیاه(خشخاش آبی) است که آنها را از روی رنگ دانه هایشان نامگذاری کرده اند. خشخاش سفید دارای گل های سفید مایل به نقره ای است، دانه ها و کپسول هر دو پهن هستند. در خشخاش سیاه گلها به رنگ بنفش، دانه ها به رنگ سنگ ریزه ای، کپسول های کوچک و گرد هستند. بیشتر گونه های هیبریدی از روی میزان بازده دانه ها طبقه بندی می شوند.دانه ها محتوی مورفین و روغن می باشند. هیبرید های پاپاور ستیگوروم P. setigerum ، پاپاور براکتوتوم P. bracteatum و پاپاور ستیگروم P. ssetigerum یکی از آلوتروپهای پاپاور سد مینفروم P. somniferum است و ممکن است یکی از اجداد خشخاش زراعی یا خشخاش مولد تریاک باشند. در نواحی مدیترانه ای و مرکز و شرق آسیا انتشار دارد. در برابر عواملی چون خشکی، PH بالا، گرما، آهک و نیز PH پایین ، شیب و ویروس ها از خود مقاومت نشان می دهد.(۲n=20,22)(دوک-۱۹۷۸)

توزیع و پراکندگی

بومی مناطق مدیترانه ای و شرق ایران است و در آنجا کشت می شود.هم اکنون در بسیاری از مناطق استوایی و نیمه استوایی و گرم معتدل از جمله ایران(در گذشته.م)، هند، ترکیه، یوگسلاوی، مقدونیه، بلغارستان، چین، منچوری و آسیا و بخشهایی از اروپا کشت می گردد.در ژاپن و استرالیا نیز برای مصارف دارویی کشت می گردد.

اکولوژی

خشخاشی که از آن تریاک به دست می آید برای هزاران سال است که به منظور گلهای متنوع، تریاک فرآوری شده، روغن دانه ها و دانه های رنگی آن(برای پخت نان،م) کشت می شود. در خاکهای آهکی هم عمل می آید و در خاکهای دارای PH خنثی و اندکی بازی، اندکی بهتر رشد می کند. در نقاط سردسیر، جلگه های مرطوب، مناطق نیمه استوایی خشک و جنگلهای معتدل می روید. خشخاش مناطق با متوسط بارندگی ۱/۳ تا ۳/۱۷(به طور متوسط در ۳۴ مورد برابر ۱۶ است) دسی مال، دمای سالانه ۶/ ۵تا ۵/ ۲۳ درجه سانتیگراد (به طور متوسط در ۳۴ مورد برابر ۹/۱۰ است) و PH 9/4 تا ۲/۸(به طور متوسط در ۲۵ مورد برابر ۵/۶ است) را تحمل می نماید. در مناطق استوایی مرطوب کمتر رشد می نماید.

کاشت

این گیاه در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد بهتر رشد کرده و برخی از گونه ها کمتر به دما حساسیت نشان می هند. مقدار بذر مصرفی در هر هکتار برابر است با ۶ – ۴ کیلو گرم در هکتار که به علت سبکی بذر برای پاشیدن با مقداری خاک مخلوط می گردد. در آسیای صغیر برای واکاری نیز حدود نیم کیلو بذر در هکتار مصرف می شود. در فصل بهار (اوایل دوره رشد) خشخاش به صورت علفی، نازک و به ارتفاع ۱۵ سانتیمتر رشد می کند که این مقدار در اواخر دوره ی رشد به ۶۰ سانتیمتر می رسد. گلهای آن در ماه های فروردین و اردیبهشت ظاهر می شوند و کپسول های آن از خرداد ماه تا تیر ماه می رسند. بازده آن در فواصل ۱۰ سانتیمتر بین گیاهان و ردیف های ۳۲ سانتیمتری بالا است و در فضای ۳۰ سانتیمتری جدا از هم بهتر از ۴۰ سانتیمتری خواهد بود.فاصله ی میان آنها بر روی میزان روغن تاثیری ندارد . خاک باید خوب آماده شود و برای رشد مناسب باشد.

برداشت محصول

در بسیاری نقاط محصول دارای آب شیری رنگ و سفید و کپسول های نارس است که می توان مواد آن را خارج کرد و به صورت مورفین و آلکالوئید های دیگر درآورد . بسیاری از این آلکالوئیدها را از کاه آن جدا میکنند .کپسول ها در نقاط دارای شاخه ها و رگبرگهای لاکتیفروس که شامل شیرگیاهی است خارج می گردد . در کپسول ها ی نارس بستر گیاهی دارای مورفین است اما به رنگ زرد و رسیده که در آمد میزان مورفین کاهش می یابد و میزان کدئین و مواد مخدر افزایش می یابد .بعد از اینکه گلبرگ ها افتادند و دما پایین است کپسول های نارس را با تیفه چاقو دیواره ی آن را برش داده و آب آن را بگیرید . نباید دانه ها صدمه ببینند. آب سفید در بیرون از دیواره های سلول های آن را در قالب های معین و چسبنده در می آورند و وارد بازار می شوند.

منبع:http://www.hort.purdue.edu/newcrop/duke_energy/Papaver_somniferum.html